ทองสา อรัญศรี

---

-  File 1
-  File 2
-  File 3
-  File 4
-  File 5
-  File 6

ชื่อเรื่อง :  พิธีพราหมณ์

คำอธิบาย :  ปราชญ์ชาวบ้าน ด้านพิธีพราหมณ์\บ้านโคกสง่า หมู่ที่ 5 ต.ปอภาร อ.เมือง จ.ร้อยเอ็ด \ข้อมูลเจ้าของภูมิปัญญา \ชื่อเจ้าของภูมิปัญญา นายทองสา อรัญศรี \ที่อยู่ บ้านเลขที่ 9/1 หมู่ที่ 5 ต.ปอภาร อ.เมือง จ.ร้อยเอ็ด 45000 \อาชีพ ผู้สูงอายุ อายุการศึกษาภูมิปัญญา \ มากกว่า 10 ปี \\ชื่อภูมิปัญญา ปราชญ์ชาวบ้าน ด้านพิธีพราหมณ์ บ้านโคกสง่า หมู่ที่ 5 ต.ปอภาร อ.เมือง จ.ร้อยเอ็ด\ประวัติข้อมูลภูมิปัญญา\ เนื่องจากแต่ละหมู่บ้านต้องมีการทำบุญตักบาตรตามประเพณีฮีต 12 คลอง 14 ซึ่งสืบทอดกันแต่นานมา และแต่กิจกิจกรรมจะดำเนินการได้ก็ต้องอาศัยผู้นำชาวบ้าน ผู้นำในที่นี้ก็คือ ปราชญ์ชาวบ้าน ซึ่งเป็นบุคคลผู้เป็นเจ้าของภูมิปัญญาชาวบ้าน และนำภูมิปัญญามาใช้ประโยชน์ในการดำรงชีวิตจนประสบผลสำเร็จสามารถถ่ายทอด เชื่อมโยงคุณค่าของอดีตกับปัจจุบันได้อย่างเหมาะสม\กำหนดความรู้/แสวงหาความรู้ (ภายใน/ภายนอก)\1. เป็นการสืบทอดความรู้ต่อเนื่องกันมาโดยการศึกษาค้นคว้าจากหนังสือ และจากการจดจำแต่ละพิธีกรรมต่างๆ\2. เพื่อเป็นการอนุรักษ์และสืบสานไว้ซึ่งวัฒนธรรม อันเป็นเอกลักษณ์ของท้องถิ่นและชาวอีสานให้คงไว้และสืบไป\3. เพื่อส่งเสริมให้เกิดความรักและความสามัคคี ความเอื้ออาทร ความสบายใจแก่คนในท้องถิ่น\การสร้างความรู้ / ความเป็นมาของภูมิปัญญา (ขั้นตอน/วิธีการการสร้างภูมิปัญญา)\\ การเป็นปราชญ์ชาวบ้าน ของคุณตาทองสา อรัญศรี เล่าว่า การเป็นปราชญ์ชาวบ้านทำให้เกิดความเคารพ ผู้คนนับถือ และเป็นผู้นำในการดำเนินการทางพิธีกรรมต่างๆ ซึ่งคุณตาทองสา ได้เรียนรู้การเป็นปราชญ์ชาวบ้านจากการศึกษาจากตำรา หนังสือ ต่างๆ นอกจากนี้ยังมีการจดจำ การเรียนรู้ ที่ได้ไปร่วมกิจกรรมและพิธีกรรมต่างๆ จากนั้นจึงเริ่มเรียนรู้มากขึ้น และเมื่อปราชญ์ชาวบ้านคนก่อนไม่สามารถดำเนินพิธีกรรมต่อได้ คุณตาจึงเรียนรู้และได้เป็นปราชญ์ชาวบ้าน โดยเริ่มเป็นตั้งแต่อายุ 56 ปี จนถึงอายุ 76 ปี รวมการเป็นปราชญ์ชาวบ้านได้ 20 ปีโดยประมาณ และ ปัจจุบัน คุณตาได้ถ่ายทอดความรู้ ภูมิปัญญาต่างๆให้กับคนรุ่นหลัง ซึ่งมาเรียนรู้การเป็นปราชญ์ชาวบ้าน เพื่อให้หมู่บ้านนี้ยังมีปราชญ์ชาวบ้านต่อไป\ปราชญ์ชาวบ้าน ด้านพิธีพราหมณ์\คุณตาทองสา อรัญศรี เป็นคนบ้านโคกสง่า หมู่5 อำเภอเมืองร้อยเอ็ด เป็นผู้มีความสามารถและเป็นที่ยอมรับของชาวบ้านโดยเป็นผู้นำด้านพิธีพราหมณ์ในการจัดงานพิธีต่างๆ เป็นผู้กำหนดขั้นตอนในการทำพิธีต่างๆกำหนดฤกษ์-ยาม และ การเตรียมวัสดุอุปกรณ์ในการใช้ประกอบพิธี และเป็นผู้นำในการประกอบพิธี มีความรู้ความสามารถในการทำพิธีงานต่างๆ เช่น พิธีบายศรีสู่ขวัญ พิธีแต่งงาน ขึ้นบ้านใหม่ ฯลฯ \ตัวอย่าง พิธีบายศรีสู่ขวัญ\ ก่อนที่จะเริ่มพิธีการได้นั้นเจ้าของขวัญหรือเจ้าภาพนั้นจะต้องไปติดต่อปรึกษาหารือเกี่ยวกับการ\จัดงานและขอวันเวลาที่จะจัดกับหมอสูตรหรือพ่อพราหมณ์ ซึ่งเมื่อได้วันเวลาที่เป็นมงคลแล้ว เจ้าภาพก็จะไปดำเนินการ “บอกบุญ” ให้แก่ญาติพี่น้อง เพื่อนบ้าน และคนที่เคารพนับถือ จากนั้นก็จะมีการเตรียมสถานที่ พานบายศรี เครื่องเซ่น และฝ้ายผูกแขน เมื่อถึงวันที่จะจัดพิธีเจ้าของขวัญก็จะต้องไปเชิญพ่อพราหมณ์มาเพื่อที่จะประกอบพิธี ก็ถือว่าทุกสิ่งทุกอย่างพร้อมแล้ว พิธีการก็จะเริ่มขึ้น ดังนี้\ \1.พ่อพราหมณ์จะจัดให้เจ้าของขวัญนั่งหันหน้าตามทิศที่เหมาะสม เพื่อเป็นสิริมงคล โดยพ่อพราหมณ์\จะนั่งจะนั่งตรงข้ามกับเจ้าของขวัญ ส่วนพ่อแม่จะนั่งทางทิศเหนือของเจ้าของขวัญ และญาติพี่น้องและผู้ร่วมงานจะนั่งล้อมรอบ โดยมีพานบายศรี เครื่องเซ่น พ่อพราหมณ์และเจ้าของขวัญจะนั่งอยู่ตรงกลาง\ \2.เจ้าของขวัญจะผูกฝ้ายผูกแขนที่เตรียมไว้ให้แก่พราหมณ์ เพื่อเป็นการบูชาครู โดยฝ้ายที่ใช้ผูกนั้นก็จะมีการ\มัดธนบัตรเป็นค่าบูชาพราหมณ์ จะจำนวนมากจำนวนน้อยก็แล้วแต่เจ้าของขวัญจะเห็นสมควร\ \3.เมื่อผูกฝ้ายเสร็จแล้ว พ่อพราหมณ์ก็จะคลี่ฝ้ายที่เตรียมไว้ที่พานบายศรี แล้วดึงฝ้ายให้โอบล้อมผู้คนในพิธีทั้งหมด\ \4.จากนั้นเจ้าของขวัญก็จะยกมือไหว้พ่อพราหมณ์ แล้วใช้มือขวาจับพานบายศรีและตั้งจิตอธิษฐานขอให้เทวดาบันดาล\ให้เป็นไปตามที่พ่อพราหมณ์ พ่อแม่ ญาติพี่น้อง และผู้ร่วมงานก็จะจับฝ้ายแล้วอธิษฐานให้เจ้าของขวัญเช่นกัน\ \5.พ่อพราหมณ์ก็จะเริ่มจุดธูปเทียนปักลงในพานบายศรี ยกขัน 5 ขึ้น แล้วกล่าวว่า “นโม...” 3 จบ และกล่าวคำบูชาพระรัตนตรัยต่อ\ \6.จากนั้นพ่อพราหมณ์ก็จะทำการป่าวเทวดา (ชุมนุมเทวดา) ซึ่งเป็นการกล่าวคำอัญเชิญเทวดาและสิ่งศักดิ์สิทธิ์ต่างร่วมลงมา\เป็นเกียรติและเป็นสักขีพยานในพิธี โดยพ่อพราหมณ์จะยกขันน้ำมนต์ขึ้นตั้งข้างหน้าตนเอง แล้วจุดเทียนคีงหรือเทียนที่ใช้เป็นตัวแทน\ของเจ้าของขวัญแล้วนำไปปักที่ขันน้ำมนต์ พร้อมกับกล่าวคำเชิญเทวดาเป็นภาษาบาลีว่า “สัค เค กา เม จ รูเป ...”\ \7.เมื่อทำการป่าวเทวดาเสร็จ พ่อพราหมณ์ก็จะเริ่มทำการสูตรขวัญ โดยจะใช้คำสูตรขวัญประเภทอะไร ก็ให้เลือกเอาตาม\ความเหมาะสมของพิธีที่จัด เช่น เป็นบายศรีสู่ขวัญแต่งงาน ก็จะต้องใช้คำสูตรขวัญแต่งงาน เป็นต้น\\\\ \\ \\ \การจัดเก็บและการค้นคืนความรู้ (การจดจำ/เอกสาร/ฐานข้อมูล)\จัดเก็บเอกสารเป็นเอกสารกระดาษ และสามารถมาเรียนรู้บทอ่าน หรือการทำพิธีกรรมต่างๆจากคุณตาได้ที่บ้านโคกสง่า\\การถ่ายทอดความรู้และการใช้ประโยชน์ (ซึมซับไว้กับตนเอง หรือ เผยความรู้ให้แก่องค์กร)\1. จัดทำข้อมูลเกี่ยวกับภูมิปัญญาปราชญ์ชาวบ้าน ไว้เป็นหนังสือเพื่อเอาไว้เป็นที่ศึกษาหาความรู้ให้กับบุคคลที่สนใจ\2. สนับสนุนและอนุรักษ์เอกลักษณ์ของภูมิปัญญาท้องถิ่นนี้\3. นำความรู้ที่ได้ไปถ่ายทอดให้บุคคลที่สนใจ\พิกัด (สถานที่)\ \สถานที่ที่เรียนรู้ภูมิปัญญาอยู่ใกล้กับโรงเรียนบ้านโคกสง่า\ข้อมูลผู้ศึกษาภูมิปัญญาท้องถิ่น ปีการศึกษา 2560\ชื่อผู้ศึกษา นางสาวสิรินทร์ยา จาริชานนท์ \หลักสูตร ประกาศนียบัตรบัณฑิตวิชาชีพครู (ป.บัณฑิต) รุ่น 4 \รายวิชา ความเป็นครู (800 5201) \เน้นศึกษา ครูกับการอนุรักษ์และส่งเสริมภูมิปัญญาท้องถิ่น \คณะ ศึกษาศาสตร์ \สถานที่ศึกษา มหาวิทยาลัยภาคตะวันออกเฉียงเหนือ\สถานที่ทำงาน โรงเรียนบ้านโคกสง่า\อาจารย์ผู้สอน\1 รองศาสตราจารย์ สำเร็จ คำโมง(ครูภูมิปัญญาไทย, ศิลปินมรดกอีสาน)\2 อาจารย์ ดร.พา อักษรเสือ\3 อาจารย์ ดร.ธีรภัทร โคตรบรรเทา\4 อาจารย์ สุชาดา ลดาวัลย์\5 อาจารย์ อัจฉริยะ วงษ์คำซาว\6 อาจารย์ บุญจันทร์ เพชรเมืองเลย\\https://youtu.be/s4BR6Jkx7Ww

คำสำคัญ :   มหาวิทยาลัยภาคตะวันออกเฉียงเหนือ, ทองสา อรัญศรี, ภูมิปัญญาท้องถิ่น, พิธีพราหมณ์

ผู้สร้างสรรค์/ผู้แต่ง/เจ้าของผลงาน :   ทองสา อรัญศรี

เจ้าของผลงานร่วม :   สิรินทร์ยา จาริชานนท์, มหาวิทยาลัยภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

สื่อสำหรับบุคคลประเภท :   ทั่วไป

ระดับชั้น :   มัธยมศึกษาปีที่ 1 (ม. 1), มัธยมศึกษาปีที่ 2 (ม. 2), มัธยมศึกษาปีที่ 3 (ม. 3), มัธยมศึกษาปีที่ 4 (ม. 4), มัธยมศึกษาปีที่ 5 (ม. 5), มัธยมศึกษาปีที่ 6 (ม. 6), ปริญญาตรี , ปริญญาโท, ปริญญาเอก, ประกาศนียบัตรวิชาชีพ (ปวช.) , ประกาศนียบัตรครูเทคนิคชั้นสูง (ปทส.) , ประกาศนียบัตรวิชาชีพชั้นสูง (ปวส.), การศึกษาตามอัธยาศัย

สาขาวิชาของสื่อ :   สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม

ลักษณะของสื่อ :   ข้อมูลปฐมภูมิ , ใบงาน, รูปภาพ, VDO Clip