ทำไม “ห้ามเหยียบธรณีประตู”

ที่ตั้งของประเทศไทยตั้งอยู่ในเขตร้อนใกล้เส้นศูนย์สูตร ทำให้ภูมิอากาศมีลักษณะเป็นแบบร้อนชื้น ช่วงฤดูมรสุมจะมีฝนตกชุกส่งผลให้จะมีฝนตกหนักในหลายพื้นที่ ดังนั้นเมื่อสภาพอากาศไม่เอื้ออำนวยหากต้องจัดงานสำคัญกลางแจ้ง คนโบราณก็คิดหาวิธีการไล่ฝน ซึ่งมีกล่าวถึงกันว่า “ให้สาวพรหมจรรย์ไปปักตะไคร้ แล้วฝนจะหยุดตก”  

การปักตะไคร้เป็นความเชื่อของคนไทยที่มีมานานจนไม่สามารถระบุหลักฐานที่มาได้  รวมถึงไม่มีรายละเอียดของพิธีการว่าต้องใช้ต้นตะไคร้จำนวนเท่าใด หากแต่คนส่วนใหญ่เชื่อว่าต้องปักเป็นจำนวนเลขคี่ เช่น 3 ต้น หรือ 7 ต้น โดยผู้ที่ประกอบพิธีจะต้องเป็น “สาวพรหมจรรย์” หรือไม่เคยผ่านการมีเพศสัมพันธ์ โดยนำส่วนปลายยอดของต้นตะไคร้ปักลงไปในดิน ให้ส่วนโคนรากตะไคร้ชี้ขึ้นฟ้า เป็นเชิงส่งสัญญาณถึงพระพิรุณขอให้ย้ายเค้าเมฆฝนไปยังพื้นที่ไกลจากบริเวณที่จัดงาน  หรือทำให้ฝนที่ตั้งเค้ามาหยุดตกได้

อย่างไรก็ตาม การห้ามดินฟ้าอากาศซึ่งเป็นปรากฏการณ์ทางธรรมชาตินั้นเป็นสิ่งที่ไม่สามารถกระทำการบังคับได้ จึงกลับกลายเป็นวาทกรรมที่มักถูกนำมาใช้ล้อเลียนผู้หญิงที่ว่าผู้หญิงคนไหนไปปักตะไคร้แล้วฝนไม่หยุดตกแสดงว่าผู้หญิงคนนั้นไม่โสดไม่บริสุทธิ์ เป็นการเสียดสีที่ลดทอนคุณค่าของผู้หญิง

ทั้งนี้ ความเชื่อดังกล่าวมีตรรกะมาจากพื้นฐานแนวคิดว่า การเพาะปลูกพืชพันธุ์ใดก็ต้องปักส่วนโคนที่มีรากลงดินเพื่อให้เจริญเติบโต ดังนั้นการปักปลายตะไคร้ และหงายโคนชี้ฟ้าจึงเป็นลักษณะของการ “ผิดธรรมชาติ” ซึ่ง การกระทำที่ฝืนธรรมชาติเช่นนี้เชื่อว่าจะทำให้เทพเจ้าโกรธไม่พอใจ และดลบันดาลไม่ให้ฝนตกตามฤดูกาล หรือสั่งให้ฝนหยุดตกโดยทันที คล้ายๆ กับพิธีขึดของชาวล้านนา (ขึดคือความเชื่อที่เป็นข้อห้าม การกระทำในสิ่งที่เป็นอาถรรพ์ เสนียดจัญไร อัปมงคล)

รู้หรือไม่ว่า “พิธีปักตะไคร้” ในแต่ละท้องถิ่นนั้นมีหลากหลายรูปแบบ ทั้งความเชื่อที่ว่าผู้ปักตะไคร้จะต้องเป็นลูกสาวคนหัวปีหรือลูกคนโตที่ยังไม่แต่งงาน บ้างก็ว่าต้องเป็นลูกสาวคนเล็กที่ยังไม่แต่งงาน หรือลูกโทน ไปจนถึงแม่หม้าย จึงไม่ได้จำกัดไว้เฉพาะสาวพรหมจรรย์เท่านั้น  หรือในพิธีกรรมโบราณมากจะให้ “เด็กหญิง” ที่ยังไม่มีประจำเดือนเป็นผู้ปักตะไคร้ ดังนั้น ความเชื่อดังกล่าวจึงจัดเป็นความเชื่อส่วนเฉพาะบุคคล

ข้อมูลจาก
-เรื่องนี้มีตำนาน ช่อง ThaiPBS
-สืบ! ความเชื่อ ปักตะไคร้