ทำไมต้อง "ทำขวัญนาค”

พระพุทธเจ้าไม่เคยบัญญัติไว้ในพระธรรมวินัย

การบวชนาค ถือเป็นพิธีกรรมที่มีจุดกำเนิดในภูมิภาคอุษาคเนย์ ไม่ได้มีในชมพูทวีปหรืออินเดียโบราณ พระพุทธเจ้าไม่ได้บัญญัติไว้ในพระธรรมวินัย แต่ในประเพณีไทยตั้งแต่โบราณ กลับเรียกการอุปสมบทว่า พิธีกรรมบวชนาคให้เป็นพระ ไม่ใช่การบวชคนให้เป็นพระ

ตามตำนานเล่าขานที่ว่า พญานาคตนหนึ่งมีจิตศรัทธาในพระพุทธศาสนา อยากบวชเป็นพระสงฆ์แต่ไม่สามารถทำได้ จึงขอฝากชื่อของตนไว้กับพิธีบวชเป็นสงฆ์ของมนุษย์ ทุกครั้งว่าบวช “นาค” ด้วยได้หรือไม่ คำว่า นาค จึงปรากฏในพิธีบวชพระว่า “บวชนาค” มาจนถึงทุกวันนี้

การทำขวัญนาค มีความเชื่อกันว่า "ขวัญ" ของพ่อนาคจะไปเที่ยวที่ไกลๆ จึงจำเป็นต้องทำพิธีเรียกขวัญให้มาอยู่กับเนื้อกับตัวก่อนจะเข้าพิธีบวช แต่เหตุผลที่แท้จริง การทำขวัญนาคให้แก่ผู้บวชก็เพราะว่าในสมัยโบราณ ยังไม่มีการเล่าเรียนเขียนอ่านเหมือนเดี๋ยวนี้ นอกจากจะเขียนไม่ได้อ่านไม่ออกแล้ว ยังไม่ได้รับการอบรมสั่งสอนให้มีความรอบรู้ในเรื่องต่างๆ ด้วย แม้แต่เรื่องคนที่จะบวชเป็นพระสงฆ์ ควรทำหรือปฏิบัติตนอย่างไร บวชเพื่ออะไร และบวชแล้วได้อะไร

ด้วยเหตุที่คนจะบวชขาดความรู้จึงมีคนที่มีความรู้ที่เรียกว่า “หมอทำขวัญ” มาเป็นคนสอน หรือบอกคนที่จะบวช ที่เรียกว่า “นาค” ก่อนวันบวชหนึ่งวัน หรือที่ชาวบ้านเรียกกันว่า วันสุขดิบ

การทำขวัญนาคที่ว่านี้ เพื่อเป็นพิธีรีตองให้เห็นว่ามีความสำคัญ จะมีการเย็บบายศรีที่ทำจากใบตองเป็นฉัตรเจ็ดชั้นเก้าชิ้น และมีเครื่องเซ่นสังเวย พิธีต่างๆ ในการทำขวัญนาคเป็นแบบอย่างของศาสนาพราหมณ์ที่นำมาประกอบพิธีควบคู่กับศาสนาพุทธมาเป็นเวลายาวนาน

เหตุผลที่มีการทำขวัญนาคก็มีเพียงการสอนนาคให้รู้ว่าทำไมต้องบวช สอนออกมาเป็นบทเป็นกลอน หรือเอาเรื่องอื่นๆ มาพูดมาสอนด้วย ก็เพื่อให้การสอนมีความสนุกสนาน ไม่ให้นาคและคนอื่นๆ ฟังแล้วรู้สึกเบื่อเท่านั้นเอง ส่วนมากหมอทำขวัญจะสอนเน้นไปที่ให้ผู้บวชรู้บุญคุณของพ่อแม่เป็นหลัก

การทำขวัญนาคที่พระพุทธเจ้าไม่ได้บัญญัติไว้ในพระธรรมคำสอน ในอนาคตก็อาจจะกลายเป็นตำนานเล่าขาน ไม่มีใครทำขวัญนาคให้เห็นอีกก็ได้